Auger efektua

Auger efektua deritzo atomo baten barneko geruza batetik elektroi bat erauzteari (esaterako, X izpien bidez edo energia altuko elektroiz bonbardatuz). Ondorioz, lortzen den ioi eszitatu horrek sobera duen energia galdu egiten du, eta beste elektroi bat igortzen du. Igorritako elektroi horri Auger elektroi deritzo. Elektroi horiek elementu bakoitzaren ezaugarri bereizgarriak dira.^[1] Atomo bateko elektroi baten kitzikapen-prozesuaren emaitza da, fotoirik igorri gabe beste elektroi bat (Auger elektroia) igortzen denean.^[2]^[3]

Prozesua atomoaren oinarrizko mailetako bateko elektroi bat igorri ondoren gertatzen da. Elektroi horrek utzitako hutsunea goiko mailetako beste elektroi batek betetzen du; sortutako energia X izpien fotoi baten emisioan erabiltzen da gehienetan, baina, batzuetan, beste elektroi bat edo Auger elektroi bat igortzeko erabiltzen da.

Historia

Auger efektua 1920an aurkitu zuen Lise Meitnerrek, nazionalitate austriarreko fisikak, Zeitschrift für Physik aldizkarian 1923an. Bi urte geroago, Pierre Victor Auger-ek, fisikari frantsesak, 1925ean Radium aldizkarian egindako prozesuaren berri izan zuen. Bigarren aldizkariaren eragin handiaren ondorioz, Auger izan zen fenomenoari emandako izena.

Irudian Auger *KLL* trantsizioa ageri da. Lehenengo elektroia K geruzatik ateratzen da. L elektroi bat jaitsi egiten da toki huts hori betetzera, eta gehiegizko energia bigarren L elektroi batera transferitzen da. Elektroi hori atomotik kanpora igortzen da.

Elektroi bat atomo baten barne-geruzetako batetik ateratzen denean, toki bat hutsik utziz, kanpoko energia-maila bateko elektroi bat eror daiteke lanpostu huts horretara, eta gehiegizko energia bat sortzen dela. Gehiegizko energia horrek fotoi bat askatzea eragiten du maiz (X izpien fluoreszentzia), baina beste elektroi batera ere transferi daiteke, zeina atomotik kanpora igorriko baita. Auger elektroi horren energia kalkulatu daiteke honela: trantsizio elektroniko primarioak askatzen duen energia ken Auger elektroia zegoen geruzaren ionizazio-energia. Maila elektroniko horiek atomo motaren eta atomoa zegoen ingurune kimikoaren araberakoak dira.

Auger elektroi kanporatuaren energia zinetikoa prozesuan parte hartzen duten hiru energia-mailen mende dago soilik:

I_{50}=(E_{2}-I_{1})-E_{3}-I_{WF}\,

non

$I_{1}\,$ barne-mailan hutsik dagoen atomoaren energia da. Egoera hau oso ezegonkorra da.
$E_{2}\,$ bigarren elektroiak betetzen duen energia-mailaren energia da.
$E_{3}\,$ Auger efektuan kanporatuko den elektroiaren energia da.
$I_{WF}\,$ lan-funtzioa da. Elektroiak solidoaren gainazala gainditzeko behar den energia da.